CODEERMACHINES EN CRYPTOGRAFIE
Boek Reviews
Home


Reviews die ik schreef van boeken over cryptografie, inlichtingen en spionage (refresh pagina voor nieuwste). Meer volgt. Suggesties welkom
via e-mail
.


The Woman Who Smashed Codes - Jason Fagone Top

Hoeveel vrouwen ken je die het verloop van de Eerste en Tweede Wereldoorlog en de Koude Oorlog hebben bepaald? Waarschijnlijk geen. Welnu, Jason Fagone heeft de zaken rechtgezet. In 1916 was de jonge onderwijzeres Elizebeth Smith op zoek naar een zeldzaam boek van Shakespeare in de Newberry Library in Chicago. Daar ontmoette ze zakenman George Fabyan die haar uitnodigde om op zijn landgoed Riverbank te komen logeren, waar hij een particulier gefinancierd onderzoekslaboratorium had. Hij vroeg Elizebeth om de Elizabeth Wells Gallup te helpen bij het ontcijferen van toneelstukken en sonnetten van Shakespeare, omdat Fabyan en Mrs. Gallup ervan overtuigd waren dat niet Shakespeare, maar Sir Francis Bacon de echte auteur was, bekend om zijn steganografiecijfer. Het doel was om de geheime boodschap in de teksten te vinden, die de zogenaamde Baconiaanse theorie bewees.

Een van de vele inwoners van Riverbank was de jonge William Friedman, een plantenbioloog en geneticus die in 1915 in Riverbank was aangekomen en als onderzoeker op de boerderij werkte. Hij had ook interesse in cijfers en codes en hielp mevrouw Gallup af en toe. Al op jonge leeftijd was William gefascineerd door het verhaal The Gold Bug van Egdar Allan Poe, waarin werd uitgelegd hoe je substitutiecijfer kunt ontcijferen met behulp van letterfrequentie-analyse. Elizabeth en William hadden hun twijfels over de theorieën van Mrs. Gallup en weerlegden uiteindelijk haar beweringen.

Maar begin 1917 ontcijferden Britse codebrekers een telegram waarin de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Arthur Zimmermann een alliantie met Mexico voorstelde. Als de Verenigde Staten niet neutraal zouden blijven, zou Duitsland Mexico steunen bij de herovering van Texas, New Mexico en Arizona. Deze gebeurtenis trok de Verenigde Staten mee in de Eerste Wereldoorlog. Uiteindelijk was het hun gemeenschappelijke liefde voor cijfers en codes, en voor elkaar, die van Elizebeth Smith en William Friedman een man-en-vrouw team van codebrekers maakte dat niet alleen de loop van die oorlog bepaalde, maar ook de cryptologische geschiedenis van twintigste eeuw. Ze werden verliefd en trouwden in mei 1917.

Riverbank beschikte enkel over historische informatie over cryptografie tijdens de burgeroorlog, en Elizebeth en William waren twee van de weinige Amerikanen met expertise op het gebied van militaire cryptografie wanneer de VS de Eerste Wereldoorlog inging. Het koppel speelde een belangrijke rol bij de ontwikkeling van veel principes van de moderne cryptologie. De daaropvolgende jaren boden Elizebeth en William cryptologische ondersteuning en training aan verschillende overheidsdepartementen. William Friedman werd een gerenommeerd cryptoloog en werd hoofdcryptoloog bij de SIS, en later bij de ASA, AFSA en NSA. De carrière van Elizebeth Smith Friedman was echter net zo bijzonder, maar aangezien het breken van codes in die tijd – ten onrechte – vooral als mannenzaak werd beschouwd, kreeg ze nauwelijks erkenning voor haar werk, maar Elizebeth bleef liever uit de schijnwerpers.

Dat veranderde allemaal in 1919 met de Prohobition (drooglegging) en de strijd tegen smokkel van alcohol. De Coast Guard slaagde er niet in de smokkelaars, die drank en verdovende middelen over zee binnen brachten, te pakken te krijgen, omdat die gecodeerde berichten verzonden via de radio om hun operaties te coördineren. De Coast Guard huurde Elizebeth in op tijdelijk basis, en zij trainde ook een team van cryptanalisten dat met succes de steeds complexere vercijferingen en codes kraakte die door de rum-runners werden gebruikt, maar Elizebeth ontcijferde de meeste onderschepte berichten ook zelf. Zij ontwikkelde ook een radio-inlichtingeneenheid, en in de jaren dertig werd ze bij het publiek bekend als getuige tijdens spraakmakende rechtszaken. Uiteraard werd het bewijsmateriaal in de ontcijferde berichten door de beklaagden betwist, aangezien die vrouw eender wat kon beweren. Voor de rechtbank legde Elizebeth dan fijntjes uit hoe ze tot de leesbare tekst kwam.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd haar Coast Guard eenheid overgeheveld naar de Amerikaanse marine, en ontcijferde Elizebeth ook de berichten van verschillende types Enigma machines, gebruikt door Duitse spionnen in Zuid-Amerika. Hoewel de FBI beweerde dat ze de spionageberichten hadden ontcijferd, had Elizebeth in werkelijkheid de eer moeten krijgen. Ze overleed in 1980 maar had een eed van geheimhouding ondertekend, en haar prestaties bleven tot 2008 onbekend bij het grote publiek. Nu wordt haar verhaal op briljante wijze verteld door Jason Fagone, deels in haar eigen woorden zoals opgenomen in 1976, en krijgt ze nu de eer die ze verdiende.

The Woman Who Smashed Codes van Jason Fagone ISBN 9780062430489 (enkel Engelstalig)



The Third Reich Is Listening: Inside German Codebreaking 1939-45 - Christian Jennings Top

De Duitse codebrekers en radio-inlichtingen, hun organisatie, successen en mislukkingen zijn een weinig bekend maar belangrijk onderdeel van de Tweede Wereldoorlog. De Britse oorlogsinspanningen in Bletchley Park met zijn beroemde GC&CS codebrekers zoals Turing, Tiltman, Welchman en Knox zijn bekend, maar hoe zit het met de Duitsers? Dit boek is een werkelijk fascinerende reis door onbekende oorlogsgeschiedenis.

Al in 1924 was cryptanalist Wilhelm Fenner een van de leidende figuren in het Duitse cijferbureau, later bekend als Pers-Z, dat zich richtte op de cryptosystemen van buitenlandse legers. In 1923 werd Wilhelm Tranow, een cryptoanalyse veteraan van de marine, een leidende figuur in de marine-inlichtingendienst, genaamd B-Dienst, die zeer succesvol bleek in het verbreken van de communicatie van de Britse marine.

In de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog groeide de Duitse inlichtingendienst gestaag uit tot een overvloed aan verschillende instanties. Ze streden allemaal om de beste cryptoanalisten te rekruteren, maar werden ook geplaagd door wantrouwen, vooral het Reichssicherheitshauptamt of RSHA, onder toezicht van Himmlers SS. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog werd Fenner directeur van OKW-Chi, de cijferafdeling van de Wehrmacht, en Erich Hüttenhain en astronoom Walter Fricke de belangrijkste cryptologen in het cijferbureau van OHK, the leger.

Gedurende de Tweede Wereldoorlog bleef de B-Dienst de codes van de Britse marine breken die gebruikt door escorteschepen van konvooien en koopvaardijschepen. Aan het begin van de oorlog was het Luftwaffe Commando coderingsbureau OKL-Chi in staat de communicatie van de Britse luchtmacht te kraken en OKL-Ch onderscheppingsstations ontcijferden de samenstelling van Britse squadrons. Dit verhinderde echter niet de Duitse nederlaag door de RAF in de Battle of Britain. De codebrekers van de Luftwaffe hadden ook belangrijke successen in Rusland. Maar toen de geallieerden eenmaal een tweede front hadden geopend met vanuit de Middellandse Zee moesten de Duitsers op twee fronten vechten. Vanaf dat moment waren hun radio-onderscheppingseenheden voortdurend aan het terugtrekken, waardoor hun effectiviteit en successen zienderogen afnam.

Hoewel zeer succesvol in het breken van de Britse marine codes, keerde het breken van de Kriegsmarine Enigma en de communicatie van hun U-booten het tij in het voordeel van de geallieerden. Uiteindelijk verloor Duitsland de strijd om radiosignalen, ondanks het feit dat ze uitstekende cryptologen en goed georganiseerde cijferbureaus hadden. De constante bureaucratische gevechten, te veel verschillende organisaties die elk hun deel wilden, de moeilijkheden om ervaren mensen te rekruteren en te behouden toen de oorlog vorderde, en de bemoeienis en het wantrouwen van de verschillende veiligheidsdiensten en hun hoofden eisten uiteindelijk hun tol.

Het boek is een uitstekend en zeer gedetailleerd verslag van de Duitse codebrekers en onderscheppingsstations, hoe de diensten werden gevormd, hun behoorlijk capabele personeel, maar ook hoe ze faalden. Jennings boek is een goed onderbouwd naslagwerk dat eindelijk een licht werpt op de Duitse radio-inlichtingendiensten tijdens de Tweede Wereldoorlog. Als inleiding op het boek kun je luisteren naar History Hack's German Code-Breaking in WW2 interview met Christian Jennings.

The Third Reich Is Listening van Christian Jennings ISBN 1472829506 (enkel Engelstalig)



The Billion Dollar Spy - David E. Hoffman Top

In januari 1977 was Robert Fuller, CIA.chef van Moskou Station, zijn auto aan het tanken bij een benzinestation in Moskou toen een Russische man hem aansprak, hem vroeg om met hem te praten en onmiddellijk een brief op Fuller's autozetel liet vallen. In de brief legde hij uit dat hij strikt vertrouwelijke zaken wilde bespreken met een Amerikaanse functionaris en stelde voor om een ontmoeting te regelen. Fuller meldde het contact aan het hoofdkwartier van de CIA. Ze vreesden dat de man een lokvogel was, een val van de KGB om CIA-agenten te ontmaskeren. Fuller kreeg de opdracht de man te negeren.

De Rus hield echter vol. In februari deed hij nog twee pogingen, telkens met een briefje, een signaal en een ontmoeting. Na in mei opnieuw te zijn genegeerd, leek het erop dat de KGB het opgaf. Die zomer werd Fuller door Gus Hathaway opgevolgd als chef van Moskou station. Op 10 december zag de Russische man een auto met kenteken van de ambassade, benaderde de bestuurder en drong er bij hem op aan zijn brief aan een Amerikaanse functionaris te bezorgen. In die brief, afgeleverd aan Hathaway, legde de mysterieuze man uit dat hij toegang had tot onderzoek naar look-down radar en dat hij ook schema's kon leveren voor de nieuwe MiG-25 radar.

Deze informatie wekte uiteindelijk de interesse van het CIA-hoofdkwartier. Ze gaven de Russische man de codenaam CKSPHERE, maar vonden hem het risico niet waard om een CIA-operatieofficier te ontmaskeren. Hathaway, die er toen van overtuigd was dat CKSPHERE hoogstwaarschijnlijk een ingenieur in een geheim onderzoekslaboratorium was, stond erop de man te ontmoeten. De CIA beval Hathaway echter opnieuw om de verzoeken om een ontmoeting te negeren.

Op 16 februari 1978, meer dan een jaar na het eerste contact, liet CKSPHERE opnieuw een briefje vallen, dit keer in de auto van Hathaway. Tegen die tijd was de man wanhopig maar bang om meer persoonlijke informatie te onthullen. Ondertussen toonde het Pentagon aan de CIA hun grote interesse in Sovjet-vliegtuigelektronica en radar. Op 1 maart benaderde de Russische man opnieuw Hathaway aan zijn auto en duwde een pakje in Hathaway's handen. Het bevatte alle persoonlijke details die de CIA chef en de CIA ervan overtuigden dat hij een echte spion was.

CKSPHERE had nu een naam. Adolf Tolkachev, ingenieur en hoofdontwerper bij het Wetenschappelijk Onderzoeksinstituut voor Radiotechniek in Moskou, en hij had een hekel aan het Sovjetsysteem. De volgende zeven jaar leverde Tolkachev een enorme hoeveelheid zeer gevoelige informatie over Sovjetonderzoek met betrekking tot vliegtuigelektronica, radar en wapensystemen.

Voor Tolkachav was het een race tegen de klok. Hij wist dat zijn spel uiteindelijk zou eindigen en probeerde daarom zoveel mogelijk informatie door te geven, waarbij hij vaak grote risico's nam met minachting voor zijn eigen veiligheid en ondanks het feit dat zijn CIA contacten hem aanspoorden voorzichtig te zijn. Uiteindelijk bespaarde zijn informatie het Pentagon en de Amerikaanse luchtmacht miljarden dollars aan onderzoek en ontwikkeling en zorgde ervoor dat het Westen een cruciale technologische en militaire voorspong had op de Sovjets.

The Billion Dollar Spy, onderzocht en geschreven door David Hoffman, brengt het verhaal van Tolkachev, gebaseerd op vrijgegeven documenten en vele interviews met het CIA-personeel dat betrokken is bij de CKSPHERE zaak. Hoffmans’ uitgebreide onderzoek resulteerde in een zeer gedetailleerd verslag dat niet beperkt is tot het spionageverhaal zelf, maar ook een beter begrip geeft van hoe de CIA de zaak heeft aangepakt, de gebeurtenissen die hebben geleid tot de val van CKSPHERE en de daaruit voortvloeiende fall-out, allemaal geplaatst in de bredere context.

Het boek biedt een fascinerend inzicht in de modus operandi van CIA’s Moskou station. Het beschrijft de kneepjes van het spionagevak, hoe de case-officieren vergaderingen organiseerden en onderzoeken uitvoerden, de verschillende manieren waarop ze heimelijk met Tolkachev communiceerden, en de spionage gadgets die de CIA in de loop van acht jaar ontwikkelde en aan Tolkachev gaf. De lezer leert in detail hoe ze dergelijke operaties in Moskou werden uitgevoerd. Het boek blinkt echt uit in de details en achtergrondinformatie over de betrokken personages. Je leert Adolf Tolkachev kennen door de vele operatienotities en brieven met persoonlijke informatie die hij aan zijn begeleiders schreef en je ontdekt de redenen waarom hij zo haatdragend werd tegen de Sovjetstaat.

Tolkachev was een complexe man. Hij was intelligent en wilde de dingen op zijn manier doen. Hij weigerde het voorgestelde gebruik van dead-drops of een spionageradio. Ze gaven hem een SRAC (Short Range Agent Communications) om berichten via burst-transmissie te verzenden, en gaven hem later zelfs een nieuw satellietberichtensysteem, maar hij gebruikte ze nooit. Hij gaf de voorkeur aan persoonlijke ontmoetingen, ondanks de bijbehorende risico's. De CIA gaf hem de meest geavanceerde spionagecamera's, maar hij stond erop zijn eigen Pentax-camera te gebruiken.

Hij beschouwde geld als een teken van respect, niet als een middel om rijk te worden, maar klaagde telkens als hij te weinig geld kreeg voor wat hij dacht te verdienen. Zijn angst om levend gepakt te worden, was in tegenspraak met de steeds grotere risico's die hij bereidwillig nam. Hij maakte zich daarom zorgen om zijn vrouw en zoon, maar had al besloten.

The Billion Dollar Spy van David E. Hoffman, ISBN 9780345805973 (enkel Engelstalig)



The Codebreakers: The Comprehensive History of Secret Communication from Ancient Times to the Internet - David Kahn Top

The Codebreakers (enkel Engelstalig) is het ultieme standaard werk over de geschiedenis van cryptografie. Dit boek is onmisbaar op de boekenplank van iedereen die geïnteresseerd is in het maken en kraken van codes, en hoe dit de geschiedenis beïnvloedde. David Kahn neemt je mee op een reis van bijna 4000 jaar door de geschiedenis, en doet dit op een gedetailleerd en soms aangrijpende wijze. Het boek samenvatten in enkele regels is vrijwel onmogelijk gezien de enorme weelde aan informatie. Het eerste hoofdstuk start in 1941 en beschrijft chronologisch de gebeurtenissen die voorafgingen aan de aanval op Pearl Harbour en het werk van OP-20-G, de cryptologische organisatie binnen de U.S. Navy. Deze 70 pagina’s tellende introductie maakt meteen duidelijk wat cryptografie is en hoe het de geschiedenis beïnvloed. Het spannende verhaal zet de lezer in de voorste zetel, klaar voor een rit door Kahn’s 1000 pagina’s.

Het verhaal van cryptografie start in 2000 v.Chr. en het boek spoort de oorsprong op, van de eerste hiërogliefen, over het vroege Arabisch werk van cryptoanalyse tot de middeleeuwen. De Westerse beschaving moest wachten tot de 14de eeuw voor geheimschrift langzaam ontwikkelde in de handen van mensen als di Lavinde, Soro en Porta, en het eerste boek over cryptografie, Trithemius’ Polygaphyiae. Kahn brengt de verhalen tot leven van monniken, pausen, koningen, spionage en verraad, en legt uit hoe alle klassieke vercijferingen werkten, en hoe ze gebroken werden. Het codebreken werd in de 17de eeuw een machtig wapen in de handen van o.a. Antoine Rossignol and John Wallis. Het tijdperk van de zwarte kamers, hoe ze werkten, hun prestaties, het ontcijferen van correspondentie van vriend en vijand ten behoeve van politiek en diplomatie, het is er allemaal. Verschillende nomenclaturen, codeboeken en vercijferingen worden uitvoerig beschreven.

In de 19de eeuw veranderde cryptografie van een mysterieuze donkere kunst in echte wetenschap. De uitvinding van de telegraaf veroorzaakte een explosie van communicatie. Jefferson, Wheatstone en Babage, de Amerikaanse burgeroorlog en conflicten in Europa leidden tot de uitvinding van een waaier aan zogenaamde veldcijfers, uitgebreid gebruikt door militairen. Auguste Kerckhoffs, Etienne Bazieres en vele anderen droegen bij tot de mechanisatie van cryptografie door het schrijven van boeken en uitvinden van crypto machines. De vele conflicten begin 1900 toonden de nood aan gespecialiseerde militaire organisaties, niet enkel om crypto systemen te implementeren maar ook om vijandelijke communicaties te onderscheppen en te ontcijferen. Radiocommunicatie verspreidde zich razendsnel, net als de commerciële markt voor crypto machines. De oorlog van onderschepping was begonnen. Kahn beschrijft in detail codeersystemen, hoe en waar ze presteerden op welke slagvelden tijdens de Eerste Wereldoorlog, en hoe de Verenigde Staten eindelijk het Europese continent inhaalden, dankzij mensen als Herbert Yardley en William Friedman.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog evolueerde cryptoanalyse eindelijk van ruwe inlichtingen naar een vitaal onderdeel van moderne oorlogsvoering. De voorbeelden zijn ontelbaar en Kahn brengt voortreffelijk de vele episodes van de oorlog tot leven die bepaald werden door het maken of kraken van codes. Signals Intelligence bleef ook in de Koude Oorlog een belangrijke rol spelen en Kahn besteed een uitgebreid hoofdstuk aan Russische cryptografie, daarbij terugkerend naar de 18de eeuw, en legt uit hoe zijn ontwikkelden tot een hoofdrolspeler in de Koude Oorlog, met bijhorende spionageverhalen. De geschiedenis en het werk van het NSA (National Security Agency) wordt gevolgd door de anatomie van cryptografie en een uitgebreide omweg langs de vercijferingen en codes van de Amerikaanse rum runners tijdens de grote drooglegging, de gokwereld en zakenwereld. Kahn kijkt naar het verleden met de ontcijfering van oude talen en kijkt in de toekomst met het zoeken naar buitenaardse intelligentie.

Het boek is gepubliceerd in 1967 en bevat daarom geen recent vrijgegeven informatie zoals het breken van de Duitse Enigma machine, de verbreiding van cryptografie naar het publieke terrein, het Internet en de evolutie van inlichtingenvergaring. De 1996 editie bevat een bijkomend kort 15 pagina’s tellende hoofdstuk dat deze onderwerpen slecht zeer beperkt aanhaalt. Gezien de vele boeken die vandaag gepubliceerd zijn over deze onderwerpen is er echter geen nood een grote revisie. Met 27 hoofdstukken en 1180 pagina’s (waarvan 194 met nota’s en referenties) is het boek al een hele kluif. Hoewel het boek ook enkele technieken van klassieke cryptografie beschrijft is het geen technisch werk voor cryptologen of wiskundigen. David Kahn’s The Codebreakers is een uniek werk over de geschiedenis van cryptografie met prachtige verhalen, dat ook diegenen boeit die nooit eerder van cryptografie hoorden. Een absolute aanrader, ook al is het boek enkel verkrijgbaar in het Engels!

The Codebreakers van David Kahn, ISBN 0684831309 (enkel Engelstalig)



Nuking the Moon: And Other Intelligence Schemes and Military Plots Left on the Drawing Board - Vince Houghton Top

Dit is een van de boeken waarbij ik geen idee heb waar of hoe te beginnen. Vince Houghton, historicus en curator van het Spy Museum, ving vele verhalen op, sommige absurd, andere belachelijk of complete onzin. Of toch niet? Mensen uit de inlichtingenwereld vertelden veel indrukwekkende verhalen aan de toog, maar Vince kent nogal wat van die mensen en, zoals elke serieuze historicus, interviewde hij experts, onderzocht archieven en doorzocht vrijgegeven documenten om de waarheid te vinden achter de uiterst geheime operaties en uitvindingen tijdens Wereldoorlog II en de Koude Oorlog. Briljante mannen, uitvinders en uitzonderlijke innovators creëerden enkele van de bekende en meest geavanceerde technologie die ooit is gebouwd, maar het boek gaat niet over die uitvindingen ...

Want die mannen werden soms gevraagd om met oplossingen te komen die een buitengewoon out-of-the-box denken vereisten voor problemen die de regering wanhopig wilde oplossen. En als een natie wanhopig is, is elke oplossing, ik bedoel echt élke oplossing, gerechtvaardigd en toegestaan. Een kat ombouwen tot afluisterapparaat (ja, ik schreef ombouwen, niet meedragen), éénarmige trappers met een vliegbrevet rekruteren als stay-behind agenten, zwermen van duizenden kleine bollen met een elektronische ogen, wachtend in de ruimte om tegen Sovjet ICBM's te botsen, de kracht van kernwapens gebruiken als landbouwmachines, rondvliegende kernreactoren, en nog veel meer verhalen.

Het boek bevat heel wat ongeloofwaardige ideeën, waarvan sommige gewoon verschrikkelijk slecht zijn of complete nonsens. En het ergste van al ... ze zijn allemaal echt! En ze werkten, min of meer, of niet helemaal. Gelukkig zei iemand op een gegeven moment nope, te gek, te gevaarlijk of te idioot, en het plan werd geschrapt. Vince vond niet alleen de geschiedenis, organisaties en mannen achter deze ongelooflijke plannen, maar brengt deze verhalen ook op zo'n onderhoudende, kleurrijke en soms hilarische manier, dat ik hem eigenlijk voor meer dan één gescheurde buikspier zou kunnen aanklagen.

Maar hoewel je deze vreselijk stomme ideeën op het eerste gezicht misschien afwijst, kun je niet de ogen sluiten voor hoe wanhopig nodig deze oplossingen waren, het tijdperk en de omstandigheden die deze ideeën - bijna - rechtvaardigden, en hoe briljant en innovatief sommige van de oplossingen waren. Dit boek laat je op bijna elke pagina grinniken, maar zal je ook verbazen met fascinerende ideeën die hun tijd ver vooruit waren en echt zouden werken, maar om een of andere reden nooit van de tekentafel zijn gegaan. Briljante ideeën, briljant verteld door Vince. Je kan luisteren naar interviews met Vince Houghton over het boek op de Spy Museum SpyCast en op Cold War Conversations.

Nuking the Moon van Vince Houghton, ISBN 0525505172 (enkel Engelstalig)



Deep Undercover: My Secret Life and Tangled Allegiances as a KGB Spy in America - Jack Barsky Top

Stel je voor dat je op de snelweg aan het rijden bent met een mooi weekend in het vooruitzicht. Je passeerde net een tolhuisje en de politie zet je aan de kant. Net wanneer je uit de auto stapt nadert een FBI agent en vraagt om je te spreken. Jij en ik zouden verwonderd zijn en afvragen wat de FBI in hemelsnaam van je wil. Jack Barsky was niet verwonderd. Hij wist dat zijn leven nooit meer hetzelfde zou zijn. Als je ervan droomt om bij de geheime dienst te werken en als geheimagent te opereren in het buitenland, dan denk je beter tweemaal na. Het is inderdaad fascinerend werk maar allesbehalve glorieus of opwindende 007 actie. Alleen veel stress en zorgen.

Vraag het maar aan Jack Barsky, ooit gekend als Albrecht Dittrich. In 1970 was Albrecht Dittrich een talentvolle student aan de universiteit van Jena met een veelbelovende carrière in chemie in het vooruitzicht, tot een klop op de deur van zijn studentenkamer zijn carrière en leven voorgoed veranderde. Gescout door de Stasi, werd Albrecht door de KGB gevraagd om de almachtige Sovjet geheime dienst te vervoegen en de communistische idealen te verdedigen als geheimagent. En laat ons eerlijk zijn, u en ik zouden in gelijkaardige omstandigheden ook vereerd zijn om hetzelfde te doen. Dit boek verklaart hoe en waarom.

Albrecht groeide op in de harde naoorlogse jaren in Oost-Duitsland. Als briljant student was hij voorbestemd om de elite te vervoegen die de toekomst van zijn land en het socialisme zou bepalen. Het boek toont hoe zijn jeugdjaren zijn karakter en idealen vormgaf en hoe hij de kans kreeg om de socialistische zaak te dienen bij de geheime dienst. Men noemt het een roeping maar in realiteit was het een opoffering. Hij verliet familie, vrienden en lief voor zijn opleiding tot geheimagent in Moskou. Hij vertelde zijn moeder dat hij diplomatiek werk deed en vele geliefden kregen in de volgende decennia dezelfde leugen voorgeschoteld. Werken als illegaal niet-geregistreerd KGB agent in de Verenigde Staten - de hoofdvijand - is de meest gewaardeerde missie in inlichtingenwerk en meer een roeping dan werk, maar het heeft zo zijn nadelen.

In 1978 arriveerde Albrecht Dittrich eindelijk in de Verenigde Staten, schudde zijn verleden van zich af en startte een nieuw leven als Jack Barsky. Het was een immense taak om van zero naar hero te gaan. Het boek geeft een prachtig inzicht in wat nodig is om een nieuwe identiteit te bekomen, een fictief maar geloofwaardig verleden op te bouwen en de problemen en stress om die fictie uiteindelijk op authentieke officiële documenten te krijgen. Het is een verhaal van spionagetechnieken, leren aanpassen aan de cultuur en gewoonten van een vreemd land, helemaal opnieuw een universitaire graad behalen, de stress bij het ontwijken van counterintelligence, oplossingen improviseren voor problemen die de KGB niet voorzien had, het missen van vrouw en kind en het vervreemden van geliefden.

Ondanks de vele uitdagingen beleefde Jack Barsky de Amerikaanse maar fictieve droom en maakte het van fietskoerier tot manager van een grote softwarefirma. Maar er was ook de uitdaging die elke illegale sovjetagent te verwerken kreeg. Hij begon de kansen te appreciëren die de Verenigde Staten hem boden, verloor langzaam maar zeker zijn toewijding aan de communistische zaak en ontcijferde met tegenzin zijn wekelijkse radiogrammen met instructies van het KGB hoofdkwartier. Uiteindelijk werd hij verliefd en trouwde in de V.S. maar zijn huwelijk leed onder zijn dubbelleven. En net toen zijn geheime leven schijnbaar perfect versmolten leek met het land van de hoofdvijand werd hij aan de kant gezet aan het tolhuisje.

Het boek is een echte page-turner. Hoe men van Albrecht Dittrich een spion maakte, zijn training, hoe hij assimileerde als Jack Barsky, waarom zijn carrière als spion eindigde, hoe hij uiteindelijk werd gevat en zijn verassende verlossing. Maar het boek is niet allen een fascinerend relaas van spionagetechnieken. Het toont ook de psychologische en emotionele last van een geheim leven. Het ontrafelt de redenen waarom een zelfverzekerde en licht arrogante jongeman een toegewijde spion werd die zijn leven opofferde in ruil voor een fictief leven, hoe het was om zelfs dat fictief leven te verliezen en hoe hij uiteindelijk een nieuwe richting aan zijn leven gaf.

Als lezer kan je niet anders dan je inbeelden hoe het moet voelen om te kiezen tussen land, vrouw en kinderen, het werken aan een nieuwe toekomst in een ver land en alles uit elkaar zien vallen. Zou jij dat fictieve leven kunnen leiden, wetende dat alles voorbij kan zijn in een fractie van een seconde? Meer over Jack Barsky op
SIGINT CHATTER en op Jack Barsky's website.

Deep Undercover van Jack Barsky, ISBN 1496416821 (enkel Engelstalig)



Secret Power, New Zealand’s Role in the International Spy Network - Nicky Hager Top

Secret Power, nu vrij te downloaden als e-book, is een fascinerend boek over de rol van Nieuw-Zeeland in het wereldwijde spionagenetwerk. Hoewel het een Engelstalig boek is maak ik er graag een uitzondering voor op de Nederlandstalige pagina. Dit boek, gepubliceerd in 1996 maar nauwelijks bekend bij het grote publiek, is een van de eerste goed gedocumenteerde werken die het bestaan van het uiterst geheime ECHELON systeem onthult. Het verhaal begint vlak na de Tweede Wereldoorlog, wanneer de Verenigde Staten en Groot-Brittannië de UKUSA overeenkomst tekenen die het vergaren en delen van onderschepte inlichtingen of Signals Intelligence (SIGINT) regelde.

Canada, Australië en Nieuw-Zeeland sloten zich snel daarna aan. UKUSA zou uitgroeien tot de grootste wereldwijde SIGINT organisatie ooit. Het boek vertelt in detail de oorsprong en geschiedenis van Nieuw Zeelands' Government Communications Security Bureau (GCSB), hun samenwerking met de andere SIGINT organisaties en het hoe en waarom van de ultrageheime UKUSA overeenkomst. In de jaren '80 werd een systeem geïntroduceerd dat de enorme hoeveelheid onderschepte informatie van commerciële satellieten, telefoon, fax, Telex en e-mail automatisch categoriseert, filtert en opslaat voor analyse. Het systeem met de codenaam ECHELON werd een gigantische bron van inlichtingen.

Hoewel op het eerste zicht een kind van de Koude Oorlog doet ECHELON veel meer dan het beschermen van de deelnemende landen tegen de - ondertussen verdwenen - Sovjet-Unie of het vrijwaren van de nationale belangen. Het netwerk maakt grootschalige informatievergaring van zowel vriend als vijand mogelijk en dit gebeurde vele jaren zonder toestemming of medeweten van het Nieuw-Zeelandse parlement. ECHELON was zo geheim dat enkel de top van GCSB wist wat er gebeurde. Bovendien werden technologie, training en sleutelpersoneel geleverd door het Amerikaanse NSA en het Britse GCHQ, de belangrijkste UKUSA leden. Echelon is gebaseerd op software, de Dictionary, die potentieel interessante informatie filtert met behulp van tabellen van sleutelwoorden.

De vijf deelnemende landen kunnen individueel deze tabellen samenstellen en verfijnen om de informatie te filteren die zij nodig hebben. ECHELON verbindt alle luisterstations die zich over de ganse wereld bevinden. De vijf landen vergaren inlichtingen en profiteren - in theorie - van de wereldwijd geplaatste afluisterposten van hun collega-spionagediensten. De winst voor Australië, Canada en Nieuw-Zeeland is echter een peulschil, vergeleken met het voordeel voor hun collega's van het GCHQ en vooral het NSA, dat ECHELON ontwikkelde en volledig controleert. Uiteindelijk nam Nieuw-Zeeland deel aan een Big Brother netwerk zonder te weten waar ECHELON voor gebruikt werd, welke informatie de VS en Groot-Brittannië uit hun GCSB stations filterden, en dit zonder enige democratische controle over dit uiterst geheime systeem.

De informatie in dit boek is gebaseerd op jarenlang onderzoek en bijeen puzzelen van de zeldzame stukjes informatie, opsporen van betrokken personeel en interviews met stafleden van het GCSB. Een zoektocht die startte in 1984 en duurde tot de publicatie in 1996. Het resultaat is een gedetailleerd rapport over hoe de spionnagenetwerken en ECHELON opereren, wie ze afluisteren en welke informatie ze oogsten. Hager's onderzoek geeft een nieuw inzicht, niet alleen in GCSB's keuken, maar ook in die van het GCHQ, het NSA en het Australische DSD. Een fascinerend boek!

De e-book versie (pdf) is nu vrij beschikbaar voor download op Nicky Hager's website (rechts-klik de "full book" link). ISBN 0908802358 (enkel Engelstalig).



Station X: Het Enigma Raadsel Ontrafeld - Michael Smith Top

Station X brengt ons het ongelofelijke verhaal van de codebrekers in de Tweede Wereldoorlog. In 1939 richtte GC&CS, de Governement Code and Cipher School, in Bletchley Park, Engeland, een team op om vijandelijke codes te ontcijferen. Het werd een bont allegaartje van de meest briljante genieën, militaire en burger cryptologen, puzzelfanaten en academici. Op z'n hoogtepunt telde Blechtley Park meer dan 7000 mensen. Eén van de hoofddoelen was het breken van de Enigma berichten. De Enigma codeermachine werd in alle gelederen van het Duitse Leger, Luftwaffe en Kriegsmarine gebruikt. Deze berichten breken kon het tij van de oorlog keren.

Dit boek vertelt ons over de mensen die de code braken, hoe het hen lukte, hoe het codebreken was georganiseerd, en geeft een goed beeld van hoe het leven er bij de codebrekers aan toe ging. Het werk van deze codebrekers speelde een grote rol in de Atlantische Oceaan, Afrika en D-day, en verkortte de oorlog met verscheidene jaren. Op onze website meer over de Enigma machine.


Station X van Michael Smith, ISBN 9789043901703




Het Groot Spionnenboek - H. Keith Melton Top

Keith Milton is een bekende auteur van verschillende boeken over spionage en is een expert van spionageapparatuur. Hij heeft een enorme collectie van unieke apparaten. Dit boek is mooi geïllustreerd met meer dan 600 foto's van ingenieuze apparatuur en wapens. Het boek start met een kort overzicht van de oorsprong van spionage, de Eerste Wereldoorlog en de Russische revolutie. Melton neemt ons terug naar de Tweede Wereldoorlog met de Britse SOE - Special Operations Executive, het Amerikaanse OSS - Office of Strategic Operations en de Duitse Abwehr, Sicherheitsdienst and Gestapo. De geheime communicatieapparatuur, kofferradio's, speciale wapens, het breken van codes en Sovjet spionagenetwerken.

Het belangrijkste deel van het boek gaat echter, niet verwonderlijk, over de Koude Oorlog. De Koude Oorlog was een periode die gekarakteriseerd werd door wantrouwen en angst tussen Oost en West. Dit waren de hoogdagen van spionage, met Berlijn als hoofdstad van de spionnen. Vele van de beruchtste spionagezaken waren over de strijd voor inlichtingen tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie tijdens de Koude Oorlog. Deze strijd werd uitgevochten in de lucht, met U2 spionagevliegtuigen en satellieten, maar ook op de grond door inlichtingenofficieren en hun agenten op vijandelijk gebied. Verborgen automatische camera's voor observatie zoals de Robot Star, kleine minicamera's zoals de beroemde Minox of de F21 met zijn lens in de knoop van een jas voor clandestiene fotografie en kleine systemen om documenten te kopiëren. U vindt in het boek allerlei communicatieapparatuur voor clandestiene operaties, afluistertoestelletjes en dead drops om heimelijk documenten of films uit te wisselen.

Melton brengt ook het verhaal van de geheime operaties en de speciale apparatuur die ervoor werd ontwikkeld. Als er spionnen zijn is er contraspionage. Detectoren voor afluisterapparatuur, anti-afluister apparatuur, onderscheppen van documenten en allerhande gereedschap om in te breken of heimelijk toegang te krijgen tot gebouwen of documenten van de tegenstander. Training en werving van spionnen, valse identiteiten en legendes, het is allemaal daar. Maar boven alles is Het Groot Spionnenboek een boek om in te kijken, met vele prachtige foto's over de spionagekunst en de technologie. Een boek dat James Bond's Mister Q jaloers zou maken.

Het Groot Spionnenboek van Keith Melton, ISBN 9789024603312



Man zonder gezicht / De Trojka / Naar eer en geweten - Markus Wolf Top

Markus Wolf was de legendarische baas van de HVA (Haupt Verwaltung Aufklaerung), de Oost-Duitse buitenlandse inlichtingendienst. Wolf, zoon van schrijver en dokter Friedrich Wolf en broer van cineast Konrad Wolf, vluchtte als kind in 1933 voor de Nazi's naar Moskou. Na de oorlog werd hij als journalist naar de sovjetzone in Berlijn gezonden waar hij het Neurenberg proces tegen de Nazi leiders volgde.

In 1953 was hij één van de grondleggers van de buitenlandse inlichtingendienst, een departement van het ministerie van staatsveiligheid, beter bekend als de Stasi. Als hoofd van HVA ontwikkelde Wolf de meest effectieve geheime dienst van de Koude Oorlog. Na zijn pensionering in 1986 schreef Wolf een boek dat oorspronkelijk een filmproject was van zijn overleden broer. Het boek, 'De Trojka', was het echte levensverhaal van Konrad Wolf en twee vrienden die opgroeien in het Moskou van de jaren dertig. Konrad ging in het sovjetleger, één vriend bij de Duitse Luftwaffe, en de andere bij het Amerikaanse leger. Ondanks de oorlog komt het trio nadien terug bijeen en blijft de vriendschap overeind. 'De Trojka' is een statement voor vriendschap die ook het falen van het communisme beschreef. Het boek werd zowel in Oost als West-Duitsland uitgegeven. Voor mensen in de DDR werd Wolf Markus, die de Glasnost en Perestrojka steunde, een symbool van de veranderingen in de DDR.

Hoewel Wolf enkel hoofd was van de HVA, één van Erich Mielke's vele departementen van de Stasi, werd hij als bekende spionnenchef kop van jut in de media na de val van de Berlijnse muur. Na de instorting van de DDR werd Wolf in het verenigde Duitsland veroordeeld voor spionage, omkoping en verraad, maar de veroordeling werd nadien vernietigd en hij kreeg een voorwaardelijke straf voor minder zware aanklachten.

In het boek Man zonder gezicht (ISBN 9050183603 ) kunt u het verhaal lezen van Markus Wolf's kinderjaren in Moskou, de ontwikkeling van de HVA tot succesvolste dienst van de Koude Oorlog en veel inside informatie over beruchte zaken. De Trojka (ISBN 9053300465) geeft de lezer een idee van het leven in de Sovjet-Unie vóór de Tweede Wereldoorlog en Stalin's misbruik van het communisme. Het laatste boek dat ik las was Naar eer en geweten (ISBN 9065905553), Wolf's dagboek van 1989-1990, waarin hij in detail de politieke instorting van de DDR beschrijft en hoe de Oost-Duitse regering van Erich Honnecker het land en de SED partij in de afgrond leidde door elke politieke verandering te verwerpen.



Philby: Spion uit overtuiging - Phillip Knightley Top

Dit boek verteld het verhaal van Kim Philby, hoofd van de Sovjet contraspionage afdeling van de SIS, de Britse Secret Intelligence Service, en tegelijkertijd succesvol Russisch spion. De uitmuntende student werd in Cambridge overtuigd communist. In 1933 studeerde hij af en reisde naar Wenen waar hij de ondergrondse socialisten hielp in hun strijd tegen de rechts-conservatieven. Na zijn terugkeer werd hij samen met Guy Burgess, Donald Maclean en Anthony Blunt 'de vier van Cambridge', het meest succesvolle spionagenetwerk ooit, opgezet door de KGB. Hij kreeg opdracht te infiltreren in de Britse geheime dienst, trok als journalist naar Spanje en deed zich voor als voorstander van Generaal Franco om zijn communistische verleden te wissen.

In 1940 werd hij door de SIS aangeworven op aanbeveling van Burgess en een jaar later werkte hij bij contraspionage. Daar werkte hij de toenadering tussen Duitsland en Engeland tegen en speelde ULTRA informatie door aan de Sovjets. Tegen eind 1944, bij het begin van de Koude Oorlog, was hij hoofd contraspionage en anticommunistische operaties en slechts vijf jaar later kreeg hij de SIS topfunctie in Washington, die hem inzage gaf in o.a. Amerikaanse operaties tegen de Sovjet-Unie en het topgeheime VENONA project.

Na de vlucht van Burgess en Maclean naar de Sojet-Unie kwam hij in het vizier van MI5 en werd ontslagen, maar wegens gebrek aan bewijzen werd zijn naam gezuiverd. In 1956 werkte hij onofficieel terug voor de SIS als agent in Beiroet. Na het overlopen van KGB agent Golitsyn werd zijn verraad duidelijk en stelde men hem vrijstelling van vervolging voor in ruil voor zijn bekentenis. Begin 1963 verdween Philby echter in Libanon om enkele weken later op te duiken in Moskou waar hij ontvangen werd als een held. De prestaties van deze meesterspion zijn uniek en brachten het westen gedurende bijna dertig jaar enorme schade toe in het hart van hun strijd tegen de Sovjet-Unie. Dit boek is geschreven aan de hand van vele interviews met Philby in Moskou, aangevuld met nauwkeurig historisch onderzoek.

Philby: Spion uit overtuiging van Phillip Knightley, ISBN 9070509830



De Geheime Diensten van de Sovjet-Unie: Van de Tsjeka tot de KGB - Slava Katamidze Top

Als u niet vertrouwd bent met de geheime diensten van de Sovjet-Unie, hun geschiedenis en ontwikkeling, dan is dit een goed boek om te starten. Het boek is geschreven in chronologische volgorde en start bij de roots van de geheime diensten. Katamidze neemt u mee op een reis door de tijd, van Dzerzjinski's meedogenloze Cheka, de OGPU en NKVD, de repressie door de KGB in de Sovjet-Unie en daarbuiten tijdens de Koude Oorlog, de mislukte coup door Krjoetsjkov in 1991, tot de ontmanteling van de KGB en de transitie naar de federale veiligheidsdienst FSB en buitenlandse inlichtingendienst SVR in de nieuwe Russische Federatie. Hierbij steekt Katamidze zijn kritiek op de geheime diensten en hun gewelddadig verleden niet onder stoelen of banken. Ook vele beruchte spionnenzaken en successen van de KGB worden beschreven, en je vindt veel informatie over vrijwel alle hooggeplaatste personen die ooit in de geheime diensten werkten, dit alles geïllustreerd met vele unieke foto's.

Dit gezegd zijnde heb ik ook enkele bedenkingen bij dit boek. Hoewel een zeer goede introductie, laat dit boek na om in detail te gaan over enkele belangrijke episodes uit de geschiedenis van de Sovjet-Unie. De auteur geeft een andere kijk op sommige stukken geschiedenis, trekt sommige getallen van slachtoffers in twijfel, soms naar onder, soms naar boven, is streng voor sommige personen in het boek, maar ook verdacht mild voor anderen. Het boek mist ook de nodige bronvermeldingen voor enkele van die nieuwbakken feiten. Dit alles geeft een gevoel van subjectiviteit, hoewel moeilijk te vatten in welke richting.

Slava Katamidze heeft een achtergrond als Sovjetofficier en studeerde aan het instituut voor vreemde talen en het instituut voor internationaal recht in Moskou. Klinkt als de geknipte kandidaat voor de GRU (militaire inlichtingendienst, bekend voor zijn sterke rivaliteit met de KGB), niet vermeld maar een educated guess van mijnentwege, wat een mogelijke verklaring zou kunnen zijn voor de dualiteit van het boek, met zijn kritiek op de geheime diensten en tegelijkertijd het vergeten van enkele donkere Sovjetperiodes en andere details. Niettemin een fascinerende introductie en mooi geïllustreerd boek, maar ik raad de lezer aan om na dit boek ook een werk als Het Mitrokhin Archief te lezen om een andere kijk op het verhaal te krijgen.

De Geheime Diensten van de Sovjet-Unie van Slava Katamidze, ISBN 9789044715330



Chatter: Hoe iedereen wereldwijd wordt afgeluisterd - Patrick Radden Keefe Top

Interessant boek over Signal Intelligence (het elektronisch verzamelen van inlichtingen), het Echelon afluisternetwerk, en de discussie over privacy versus veiligheid. Kan men zomaar je telefoon afluisteren of je mails lezen? Waartoe zijn inlichtingendiensten in staat en hoe ver gaan ze? Keefe deed voor dit boek een hoop onderzoek en kwam uit op antwoorden, maar ook veel nieuwe vragen. Wat is NSA, het National Security Agency, en wie houdt er nu eigenlijk toezicht op deze ultrageheime dienst? Kan NSA de oorlog tegen terrorisme winnen? Wat is er veranderd sinds 9/11? Beschermen de geheime diensten ons, of schenden ze botweg onze privacy? Keefe sprak met een hoop mensen uit de inlichtingenwereld, ging op zoek naar afluisterstations en tracht de invloed van inlichtingendiensten op politiek en omgekeerd te analyseren.


Chatter van Patrick Radden Keefe, ISBN 9050186793



Het Mitrokhin Archief - Christopher Andrew & Vasili Mitrokhin Top

Vasili Nikitich Mitrokhin was hoofdarchivaris van het eerst hoofddirectoraat PGU, het departement buitenlandse inlichtingen van de KGB, toen het enorme archief verhuisde naar een ander KGB gebouw. Mitrokhin was verantwoordelijk voor het verzegelen en verhuizen van meer dan 300.000 documenten en vele daarvan bevatten de grootste geheimen van de KGB. Over een periode van 12 jaar smokkelde hij een enorm aantal topgeheime documenten uit het archief om ze te kopiëren. In 1992 wandelde hij de Britse ambassade van Letland binnen en tegen het einde van dat jaar was hij door de Britse geheime dienst geëxfiltreerd uit Rusland.

De gevolgen waren vernietigend voor de KGB. Details over geheime operaties, namen en codenamen van sovjetagenten en veel historisch belangrijke documenten kwamen in handen van de westerse inlichtingendiensten. Toen de waarheid aan het licht kwam reageerde de SVR, de opvolger van de KGB, dat het ontdekken van honderden namen onmogelijk was, 'in het ergste geval een paar namen'. In werkelijkheid kwamen meer dan duizend namen aan het licht. Hierdoor konden westerse geheime diensten vele sovjetspionnen identificeren en arresteren.

Het boek bevat een schat aan informatie over de geschiedenis van de geheime diensten van de Sovjet-Unie en bevat gedetailleerde informatie over Sovjet spionnen en talloze geheime operaties.

Het Mitrokhin Archief van Christopher Andrew en Vasili Mitrokhin, ISBN 9022984885



Code: De wedloop tussen makers en brekers van geheime codes en cijferschrift - Simon Singh Top

Wat is cryptografie en waar komt het vandaan? Sinds de mens bestaat, heeft hij geheimen en zijn er anderen die ze te weten willen komen. Dit boek is een trip door de geschiedenis van geheimschrift en cryptografie. Van oude teksten tot moderne cryptografische computeralgoritmes. Singh verklaart de evolutie van codemakers en hun eeuwige strijd met de codebrekers. Zonder in technische details te verzinken toont hij het belang van cryptografie in politiek en oorlog gedurende vele eeuwen. Hij legt het belang uit van cryptografie als wapen tegen Signal Intelligence, en de rol van codebrekers bij SIGINT.

In deze eeuw van technologie, internet en communicatie wordt het belang duidelijk van vercijfering voor het bewaren van onze privacy. Dit boek is geen gedetailleerd naslagwerk voor de crypto-geek, maar een goede introductie in cryptografie met enkele voorbeelden van klassieke cryptografie en geheimschrift tot moderne publieke-sleutel-algoritmes zoals RSA. Een aanrader voor wie denkt dat cryptografie hem niet aanbelangt!


Code van Simon Singh, ISBN 9029537434




Het Spel van de Vossen - Ladislas Farago Top

Een gedetailleerd boek over de Abwehr, de Duitse buitenlandse inlichtingendienst voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Farago, een voormalig SIS officier, reconstrueerde de geschiedenis van deze beruchte dienst dankzij archieven, in beslag genomen tijdens de laatste dagen van de oorlog. Ze bevatten tienduizenden documenten op microfilm. Het boek vertelt hoe de Abwehr ontstond, hoe Admiraal Canaris haar ontwikkelde tot een effectieve geheime dienst, en zijn wrijvingen met de andere Duitse veiligheidsdiensten.

We lezen over de voorbereidingen voor de oorlog en de invasie van Polen. Alles over de spionagenetwerken in Engeland, het succes van de Britse contraspionage en het Double-Cross systeem dat vrijwel elke Duitse geheimagent in Engeland tot dubbelagent omdoopte. Er is een lang hoofdstuk over de vooroorlogse industriële en militaire spionage en sabotage door Duitse spionagenetwerken in de VS. We volgen hoe de Abwehr de verkiezingen in de VS trachtten te beïnvloeden om te voorkomen dat F.D. Roosevelt, die vóór oorlogshulp was aan de Britten, voor een derde keer herverkozen zou worden.

De archieven tonen ook het misplaatste vertrouwen dat de Abwehr agenten hadden in de VS en hoe de FBI vrijwel alle netwerken oprolde eens de VS in de oorlog betrokken werd. De documenten tonen ook de infiltratie van ambassades in het buitenland, de geheime netwerken in neutraal Zweden en de steun aan Generaal Franco in Spanje. In 1944 verloor de Abwehr uiteindelijk alle krediet bij de top van de Nazi's, ten voordele van Schellenbergs Sicherheidsdienst Ausland, en Canaris werd gedwongen de dienst te verlaten.

Het geallieerde succes van operatie Fortitude, om de Duitse inlichtingendiensten te misleiden over de invasie op D-Day, was de laatste grote slag tussen de geheime diensten en leidde uiteindelijk tot de val van de Nazi's. De vraag blijft in hoeverre Canaris, die anit-Nazi werd, verantwoordelijk was voor het falen van zijn dienst en het verloop van de oorlog. De Abwehr, ondertussen onder bevel van de RSHA, stortte weldra in zonder de expertise van Canaris die in de laatste dagen van de oorlog door de SS in kamp Flossenburg werd geëxecuteerd voor samenzwering tegen Hitler. Dit gedetailleerd verhaal van de Abwehr archieven is een uniek stukje inlichtingengeschiedenis in WO2.

Het Spel van de Vossen van Ladislas Farago, ISBN 9789060572054



IBM en de Holocaust: het strategische verbond tussen nazi-Duitsland en de machtigste onderneming van Amerika - Edwin Black Top

Hoe was het mogelijk voor de Nazi's om zo'n enorm aantal Joden en andere etnische groepen te identificeren? Hoe vonden ze al hun familieleden? Hoe slaagden ze erin om miljoenen mensen te deporteren en uit te roeien? Het antwoord op deze vragen begint in de vroege jaren '30, wanneer IBM de Hollerith ponskaarttechnologie, sinds 1890 gebruikt voor volkstellingen, succesvol commercialiseert en monopoliseert. Toen Thomas Watson president werd van IBM was zijn doel de firma uit te breiden over de ganse wereld, ongeacht de politieke, militaire of ethische obstakels. Een cruciale speler in de organisatie van de Holocaust was Dehomag, een Duitse dochteronderneming van IBM. De Hollerith machines, voorlopers van de computer, konden statistische berekeningen maken en data organiseren met een nooit geziene snelheid.

Reeds in de vroege jaren '30 plaatsten de Nazi's grote bestellingen bij Dehomag voor het organiseren van hun industrie, financiën, spoorwegen maar ook voor het automatiseren van de identificatie van Joden. Alle Hollerith machines dienden speciaal aangepast te worden aan elke specifieke taak, en speciale ponskaarten dienden ontworpen te worden om de verschillende gegevens vast te leggen. Hoewel het Duitse Dehomag officieel deze bestellingen zelf binnenhaalde, waren het de IBM ingenieurs die het complete proces controleerden, en werden de financiële beslissingen genomen door de mensen van IBM in New York. Zelfs toen de Joden openlijk vervolgd en gedeporteerd werden, zelfs toen de oorlog uitbrak, zelfs toen alle handel met Nazi Duitsland verboden werd, bleef IBM de Hollerith machines produceren, leasen en onderhouden, bleven ze op maat gemaakte oplossingen ontwikkelen voor de Nazi's, en verwezenlijkten ze enorme winsten. Dit alles natuurlijk verscholen achter een labyrint van wazige financiële en wettelijke hocus-pocus.

Gezien de complexe vereisten om specifieke op maat gemaakte oplossingen te ontwikkelen, die gedetailleerde data en vragenlijsten vereisten, was IBM zeer goed op de hoogte van het doel van de bestelde machines. Meer nog, IBM was continu verwikkeld in wettelijke gevechten met dochter Dehomag voor met opstrijken van meer winsten. Ondertussen produceerden de Hollerith machines nauwkeurige adreslijsten van Joden in Duitsland en de bezette gebieden, organiseerden zij de deportatie en slavenarbeid, maakten ze een vlotte regeling van de treintransporten van miljoenen mensen mogelijk over heel Europa en stuwden ze de efficiëntie van de Duitse oorlogsindustrie de hoogte in. En het was IBM die de machines leasde en de miljarden ponskaarten produceerde die Hitler nodig had voor het voortzetten van zijn oorlog en de uitroeiing van de Joden.

Dit boek toont in detail de verborgen en zorgvuldig geconstrueerde alliantie tussen IBM en het Derde Rijk, en hoe IBM oprichter en president Thomas Watson samenwerkte met de Nazis. Het is geen gemakkelijk boek om te lezen, maar een verbijsterend verslag over een gemondialiseerde firma die moraal, wetten en grenzen negeerde uit puur winstbejag. Maar boven alles is dit boek een antwoord op de belangrijke vraag: hoe kwam Hitler aan de namen van al die Joden?

IBM en de Holocaust van Edwin Black, ISBN 9021598124



Die Rote Kapelle (Het Rode Orkest) - Gilles Perrault Top

Het verhaal van Leopold Trepper, een Poolse jood die hoofd was van een geheim netwerk van Sovjet spionnen in Europa tijdens de Tweede Wereldoorlog. Trepper was de dirigent van het orkest, en de morsetelegrafisten waren zijn pianisten. Hitler gaf persoonlijk het bevel voor uitvoering van operatie 'Rote Kapelle', die dit netwerk moest vernietigen. Eén voor één worden de clandestiene zenders opgespoord en de leden van het netwerk opgesloten en gefolterd door de Gestapo. Trepper blijkt een ongrijpbare schim te zijn die telkens wegglipt uit het alsmaar kleiner wordende net rond zijn organisatie. Dit boek geeft een goed beeld van de werkwijze van de geheime diensten in WO2 en de strijd tussen de Wehrmacht en Gestapo SIGINT eenheden en de verschillende radiocellen van Trepper.



Het Rode Orkest van Gilles Perrault, ISBN 9060745825



De Samenzwering, De jacht op een verrader - Jeroen Hetzler Top

Gewoonlijk bespreek ik hier non-fictie boeken. De Samenzwering is echter een verhaal waar realiteit en fictie door elkaar werden geweven. Het resultaat is een spannend én geloofwaardig boek waarin Leutenant zur See Karl Hesser, een Duitse marineofficier, centraal staat. Als zijn broer, een monnik in Spanje, een vervalst testament van Pontius Pilatus ontdekt en hem daarover een brief schrijft, komt deze ook op de tafel van Reichsführer Himmler terecht. Zowel de Nazi's als de Katholieke kerk zien dit document als een mogelijke bedreiging. De Duitse SD (Sicherheitsdienst) wil dit document koste wat kost in handen krijgen.

De Abwehr, Duitslands inlichtingendienst, krijgt echter lucht van de zaak en Admiraal Canaris, hoofd van de Abwehr, zendt Karl Hesser met de U-77 naar Spanje om de plannen van de SD te dwarsbomen. Ondertussen vechten de top van de SD en de Abwehr onder elkaar een persoonlijke vete uit. Door een samenzwering tussen een Nazi-diplomaat in Madrid en de Duitse abt van een Spaans klooster wordt U-77 echter tot zinken gebracht en betaalt Karl's Joodse familie de hoogste tol. Karl overleeft de aanval op de U-77 maar verblijft de rest van de oorlog in krijgsgevangenschap. Pas dertig jaar later komt Karl de verraders op het spoor en keert hij terug naar Spanje.

Jeroen Hetzler ging voor dit boek niet over één nacht ijs en deed zijn huiswerk grondig alvorens in de pen te kruipen. De rivaliteit tussen Abwehr en SD, de lotgevallen van de leiders van deze diensten en de Joodse achtergrond van velen binnen de Kriegsmarine zijn authentiek weergegeven. Het verhaal berust deels op feiten. Hetzler sprak o.a. met de laatste overlevende van de nabij Calpe in Spanje gezonken U-77 en verdiepte zich zelfs in de werking van de beroemde Enigma codeermachine, welke in het verhaal gebruikt werd voor de communicatie tussen Karl Hesser en Admiraal Canaris.

De lezer kan aan de hand van gedetailleerde instructies zelf de realistische Enigma berichten ontcijferen, net zoals het tijdens de oorlogsjaren gebeurde, met behulp van de gratis te downloaden Enigma simulator van deze website. Jeroen Hetzler's naspeuringen over het leven van de U-boot bemanning, de correcte weergave van de Nazi veiligheidsdiensten, zijn kennis van de maritieme wereld en de interessante - echte - geografische en historische details maken het boek zowel spannend als geloofwaardig. Bovendien werd alles met de nodige kleuren en geuren geschreven.

De Samenzwering van Jeroen Hetzler, ISBN 9789057860959



Web Analytics Made Easy -
StatCounter

© Dirk Rijmenants 2004. Last changes: 02 May 2022

Home